İstanbul zelzelesi kaç atom bombası gücünde?

İstanbul, 23 Nisan 2025 öğlen saatlerinde Silivri açıklarında 6,2 büyüklüğünde bir sarsıntıyla sarsıldı. Afet ve Acil Durum İdaresi Başkanlığı, sarsıntının Marmara Denizi’nin 6,9 km derinliğinde meydana geldiğini açıkladı.

Deprem kent genelinde paniğe neden oldu ve 150’de fazla kişi yüksekten atlama ya da düşme sonucu yaralandı. Avrupa yakasında Büyükçekmece’ye uzanan bir hatta onlarca artçı zelzele kaydedildi ve merkez üssüne yakın yerleşimlerde kısa müddetli bağlantı kesintileri yaşandı.

Bu güçteki bir zelzelenin ne manaya geldiğini anlamak için sismik enerjiyi daha tanıdık bir ölçekle karşılaştırmak gerekiyor. Sismoloji biliminde sarsıntıların gücü “log₁₀ E = 1,5 M + 4,8” formülüyle hesaplanıyor. Formüldeki M, zelzelenin moment büyüklüğünü, E ise joule cinsinden açığa çıkan enerjiyi gösteriyor.

Bölgenizdeki zelzeleleri anlık öğrenebileceğiniz uygulamalar

Bölgenizdeki zelzele risklerini anlık olarak takip edebileceğiniz kullanışlı ve fonksiyonel taşınabilir uygulamaları bir ortaya getirdik.

İstanbul’u sarsan 6,2 büyüklüğündeki sarsıntıya bu formül uygulandığında açığa çıkan güç 1,3 × 10¹⁴ joule. Bu sayıyı daha anlaşılır kılmak için 1 ton TNT’nin 4,184 × 10⁹ joule güç ürettiği bilgisiyle değerlendirdiğimizde Silivri sarsıntısının yaklaşık 30 kiloton TNT’ye muadil bir güç açığa çıkardığını söyleyebiliriz.

1945’te ABD tarafından Japonya’da Hiroşima’ya atılan “Little Boy” atom bombasının ortalama 15 kiloton güce sahip olduğunu belirtelim. Yani İstanbul’u sarsan sarsıntıda ortaya çıkan güç iki Hiroşima bombası gücündeydi.

Deprem büyüklüğünün logaritmik bir ölçekte tabir edildiğini hatırlatmak gerekiyor. Bu nedenle her tam sayı artış, güçte yaklaşık 32 kat artış manasına geliyor. İki yıl evvel yaşanan 7,8 büyüklüğündeki Kahramanmaraş zelzelesini tıpkı formülle hesapladığımızda, 3,0 × 10¹⁶ joule güç açığa çıktığını görüyoruz. Bu da yaklaşık 7,6 megaton TNT muadili demek. Böylelikle Kahramanmaraş sarsıntısı, İstanbul’daki sarsıntıdan 250 kat daha fazla güç açığa çıkardı.

Depremden sonra neden kimseyi arayamıyoruz?

İstanbul’da yaşanan sarsıntılar sonrası vatandaşlar sevdiklerine ulaşmak için yaşadıkları zorluğu toplumsal medyada lisana getirdi.

Atom bombası karşılaştırmasına devam edersek, Kahramanmaraş sarsıntısı 500’den fazla Hiroşima bombasına muadil bir güç üretti. Sayısal dataların bu kadar çarpıcı olmasına karşın, atomik ve sismik güçlerin tesir düzeneklerinin büsbütün farklı olduğunu vurgulamak gerekiyor.

Nükleer patlamalar güçlerinin birçoklarını basınç dalgası, ısı ve radyasyon olarak, çok küçük bir alanda ve çok kısa müddette açığa çıkarıyor. Zelzeleler ise tıpkı ölçüdeki enerjiyi yer kabuğunun geniş bir alanına yayarak daha uzun müddette boşaltıyor. Bu nedenle birebir güç ölçüsüne sahip olsalar bile nükleer patlama ve zelzele çok farklı yıkım desenleri oluşturuyor.

İstanbul’daki zelzelenin iki Hiroşima bombası gücünde olmasına karşın nispeten az hasara yol açması zelzelenin derinliği, odak noktasının denizde olması ve yapı stokunun görece dayanıklılığıyla açıklanabilir. Lakin bu durum gelecekte daha büyük sarsıntılara karşı rehavete kapılmamız gerektiği manasına gelmiyor.

Bilim insanları Marmara Denizi’nde gelecekte 7,2 ile 7,6 ortasında bir sarsıntı olabileceğini lisana getiriyor. Bu da İstanbul’u sarsan son zelzeleden 10 ila 25 kat daha büyük, yani 300 ila 750 kiloton TNT gücünde bir güç manasına geliyor. Yani 20 ila 50 Hiroşima bombası gücünde bir sarsıntısı işaret ediyor.